“Welke ontwikkeling kunnen we waarnemen met betrekking tot lichaamsontharing bij Westerse vrouwen en mannen, welke mogelijke verklaringen kunnen we hiervoor vinden en welke rollen spelen media hierbij?”
We zullen de onderwerpen in deze vraag;
ontwikkeling, verklaringen en de rol van de media, kort behandelen om te kijken of onze
hypothese wordt ondersteund. Onze verwachting was namelijk dat in de loop van
de geschiedenis het schoonheidsideaal meer gericht is op minder haar en dat dit
al langer speelt bij de vrouw dan bij de man (man recent opkomend). Het
haarloze ideaal wordt sociaal geconstrueerd waar de media op inspelen, ons
beïnvloeden en het ideaal in stand houden.
Ontwikkeling
Lichaamsontharing
bij vrouwen speelt al veel langer dan lichaamsontharing bij mannen in de
Westerse wereld. Rond de Eerste Wereldoorlog begonnen vrouwen in grotere mate
met het verwijderen van okselhaar. Het verwijderen van beenhaar kwam later op
gang, maar tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog werd het verwijderen van
oksel- en beenhaar als een sociale conventie gezien. De veranderende mode naar
meer bloot in advertenties hebben hierbij een grote rol gespeeld. Na de
introductie van de bikini in 1946 kwam ook het ontharen van de bikinilijn in
beeld. Volledige verwijdering van het schaamhaar kwam eind jaren ’80 in beeld door
de trend zichtbaar in de porno-industrie. Dit is ook in deze tijd nog steeds de
trend: hoe kaler, hoe beter. Een belangrijk aspect om te benoemen is dat
de onderzoeken die gebruikt zijn oor de tijdlijn van de vrouwen afkomstig zijn uit
Amerika. Enkele niet-wetenschappelijke bronnen suggereren dat Europa met betrekking tot verwijdering van okselhaar enkele tientallen jaren zou
achterlopen.
Bij
mannen kwam pas rond de jaren ’80 de trend om het lichaam te ontharen. Daarvoor
werd lichaamshaar, met name borsthaar, gezien als mannelijk. Het was alleen
acceptabel voor mannen om lichaamsbeharing, zoals borsthaar, beenhaar of
okselhaar te scheren als ze atleet, bodybuilder of homoseksueel waren. Vanaf de
jaren ’80 werd het uiterlijk voor mannen steeds belangrijker en daarmee nam ook
het ontharen toe. Op dit moment neemt ontharing bij de man een tussenpositie
in; wel en niet ontharen worden beiden (nog) geaccepteerd.
De
ontwikkeling hebben we verder uitgebreid naar het heden door middel van ons
enquête-onderzoek onder medestudenten. De resultaten geven weer dat vrouwen die
zich niet aan het heersende schoonheidsideaal houden een negatieve eerste
indruk krijgen. Bij mannen met veel haar wordt de tussenpositie waargenomen
waarin de meningen verdeeld zijn. De trend van vaker en meer verwijdering van
lichaamshaar is te zien onder de vrouwelijke studenten. Bij mannen komt dit
niet duidelijk naar voren met uitzondering dat meer mannen aan oksel- en
schaamhaar verwijdering doen.
Verklaringen
Ondanks
dat er een aantal biologische functies van lichaamsbeharing bekend zijn, zoals
het regelen van lichaamstemperatuur en het afgeven van geurstoffen, verwijderen
we toch massaal onze lichaamsbeharing. Verklaringen hiervoor zijn uiteenlopend
en niet altijd even begrijpelijk. De meeste verklaringen komen uit de sociaal-culturele
hoek. Hierbij is voor vrouwen te denken aan: ontharing als symbool om het
verschil in geslacht te onderhouden in een periode waar geslachtsmarkers teniet
worden gedaan (jaren ’20); ontharen omdat een vrouw vuiler zou zijn dan een
man; kind-achtige status ten opzichte van de volwassen man; weergave schoonheidsideaal
door de media en verhoogde toegankelijkheid van pornografie op het internet. Over
verklaringen voor lichaamsontharing bij mannen is weinig te vinden, maar wij
denken dat media daarin een grote rol spelen. Duidelijk wordt dat we het
beeld van het haarloze ideaal zelf construeren. Feministische bewegingen
proberen ons hiervan bewust te maken.
Naast
sociaal-culturele aspecten zijn er ook historische aspecten. Mythen uit de
oudheid laten zien dat beharing bij mannen gelijk wordt gesteld aan
mannelijkheid. Beharing bij vrouwen wordt gelijkgesteld aan baldadigheid,
krankzinnigheid, hekserij en de duivel. Wellicht dat deze associaties in latere
tijden toch van invloed zijn geweest.
Daarnaast
is er nog het biologische aspect, dat niet zozeer een verklaring is, maar een
overweging. Mannen hebben niet per definitie meer haar dan vrouwen waar een
biologische uitleg aan ten grondslag kan liggen.
Rol van de media
De
media is naar ons idee de belangrijkste verklaring voor de ontwikkeling van het
haarloze schoonheidsideaal bij zowel vrouwen als mannen. Uit onderzoek komt
naar voren dat de rol van de media groot is bij het inspelen op, het
beïnvloeden van en het in stand houden van het haarloze schoonheidsideaal. Hier
zijn diverse voorbeelden van te vinden op onze blog, zoals de invloed van
tijdschriften op het schoonheidsideaal van mannen en de invloed van reclame-slogans.
Ook uit ons enquête-onderzoek komt naar voren dat bijna de gehele groep
studenten zich van bovenstaande drie rollen van media bewust is.
Hoogleraar
Anneke Smelik voegt daarnaast nog een ander media-aspect toe, namelijk dat we
zouden willen samensmelten met de virtuele wereld en technologie. Zij benoemt
de cyborg: de mens/machine. De gepolijste perfectie van de machine maakt
haarloosheid tot een ideaal en dit is in de afgelopen decennia een dominant
beeld in de populaire cultuur geworden. Om dit ideaalbeeld te volgen ontharen
we ons massaal en wordt er digitale technologie gebruikt om het menselijk lichaam
zo te manipuleren dat het er virtueel of op beeldmateriaal volmaakt uitziet.
Onze
hypothese wordt dus met het bovenstaande bevestigd. Met dit onderzoek hebben we
getracht het taboe van lichaamsontharing te doorbreken. We hebben geprobeerd een
beeld te geven van de langdurende en opkomende trend van lichaamsontharing bij
Westerse vrouwen en mannen. Of deze trend zich in de toekomst voort zal zetten,
is moeilijk te voorspellen. Aan de ene kant zijn van trends bekend dat dingen
verdwijnen, maar ook weer terugkomen. Zo zijn broeken met een hoge taille weer
helemaal terug van weggeweest. Dit zou ook met ontharen kunnen gebeuren; het
haarloze ideaal van nu kan over een aantal jaar omslaan in een behaard ideaal.
Aan de andere kant bestaat de haarloze trend bij vrouwen al veel langer dan de
meeste kledingtrends en kan je je afvragen of er nog een ommekeer komt. Ook gaan
steeds meer vrouwen en mannen over op permanente laserbehandelingen, waardoor
een terugkomende trend uitgesloten wordt. We zullen moeten afwachten of de
trend verandert of niet, maar zeker is dat wanneer de trend verandert, de media
er dan als de kippen bij zijn om hierop in te spelen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten