Uit
artikelen komt naar voren dat lichaamsbeharing een biologische functie heeft
bij het reguleren van de lichaamstemperatuur. Haar kan dienen als een soort
‘vacht’ om het lichaam warm te houden en te beschermen, want tussen de haren
staat de lucht stil waardoor het isolerend werkt. Lichaamsbeharing kan ook
helpen bij de afkoeling van het lichaam door te zweten. In deze tijd
houden mensen zich echter warm met kleding, dus heeft lichaamsbeharing nog wel
een praktisch nut?
Op deze
vraag is geen eenduidig antwoord te geven. Sommige onderzoekers geven aan dat
lichaamsbeharing steeds minder wordt, maar dat er geen logische verklaring voor
te vinden is waarom bijvoorbeeld okselhaar en schaamhaar blijft bestaan. Andere
onderzoekers beweren dat okselhaar en schaamhaar kunnen dienen om je
lichaamsgeur te verspreiden. In het schaamhaar zijn feromonen opgeslagen, dit
zijn geurstoffen die aangeven wanneer iemand vruchtbaar is. Deze geurstoffen
worden afgegeven en kunnen van invloed zijn op seksuele aantrekkingskracht
tussen personen. Ook kan
lichaamsbeharing en dan met name okselhaar en schaamhaar, zorgen voor minder
wrijving van de huid tegen de huid.
Vele
theorieën zijn te vinden over de functie van behaardheid bij mannen. Zo heeft
een Amerikaanse psychiater onderzocht dat er een relatie bestaat tussen
behaardheid van mannen en intelligentie. Een hormoon dat een rol speelt bij
beharing zou volgens deze psychiater ook een rol spelen bij de ontwikkeling van
intelligentie.
Verliezen we
door ons lichaamshaar weg te scheren deze (biologische) functies?
Het haarloze lichaam omdat we
willen samensmelten met de virtuele wereld en technologie?
Smelik
benoemt de cyborg; de mens/machine. Een machine heeft geen haar en het gladde
oppervlak van een machine heeft een zekere erotische aantrekkingskracht. De
gepolijste perfectie van de machine maakt haarloosheid tot een ideaal. Dit
ideaal werd in de afgelopen decennia een dominant beeld in de populaire
cultuur, zoals science fiction, computer games, digitale kunst, maar ook in
reclame en modefotografie. Door dit ideaal van het haarloze lichaam vervaagt de
grens tussen mens en machine. Een reclame van een scheerapparaat van Philips
geeft dit goed weer.
In
de jaren ’80 was er de ‘hardware’ cyborg, gespeeld door acteurs zoals Arnold
Schwarzenegger en Dolph Lundgren, waarbij het gladde en goedgebouwde lichaam
van een bodybuilder samen komt met het glanzende oppervlakte van een machine. In
de jaren ’90 is er de ontwikkeling naar de ‘software’ cyborg dat een mengsel is
van mens en een digitaal programma, gespeeld door acteurs zoals Keanu Reeves en
Jude Law. Hierin wordt een nieuw, metroseksueel manbeeld geschetst: minder
macho, met minder ontwikkelde spieren en een zacht en glad lichaam. Een cyborg
kan hardware en software zijn, maar geen ‘wetware’. Met wetware wordt al het
bloederige en slijmerige dat onmiskenbaar tot een menselijk lichaam behoort
bedoeld en waar we van walgen of griezelen; haar dus.
In
de beeldcultuur was er een technologische reden voor haarloosheid. Aanvankelijk
was het namelijk moeilijk om haar of vacht digitaal na te bootsen. Om die reden
hadden de eerste digitale films insecten of speelgoed als hoofdpersonen en werd
daarmee de haarloze ‘look’ verder versterkt. Nu is dat niet meer aan de orde en
wordt de digitale technologie gebruikt om het menselijk lichaam zo te
manipuleren dat het er altijd volmaakt uitziet.
Films
en foto’s zeggen veel over onze idealen, echter blijft het een fantasiewereld
dat fysiek onmogelijk is. Volgens Smelik loopt het beeld dat regisseurs van
cyborgs schetsen op de werkelijkheid vooruit. Zij benoemt het ‘virtualisering’
van het lichaam: het lichaam wordt virtueel, onecht en onmogelijk. Social media
en games zijn een teken van ons verlangen naar een virtueel leven waarin een
perfect beeld van jezelf kan worden geschept of waar je een heel ander leven
kan leiden. In dat leven is alleen plek voor perfecte lijven en niet voor
rommelige haren, rimpels, vlekjes en puistjes. Een voorbeeld hiervan is
Angelina Jolie die bekend werd als Lara Croft in Tomb Raider gebaseerd op een
computerspel.
Angelina Jolie Tomb Raider
Lare Croft Tomb Raider
Herken
jij de haarloze trend in de virtuele wereld en technologie? En denk jij, even
sterk als Smelik, dat dit van invloed is geweest op de huidige haarloosheidsideaal?
Wanneer je
reclames bekijkt van scheersystemen komt er regelmatig aan het einde een
duidelijke slogan voorbij, duidelijk zichtbaar in de onderstaande twee reclames. Wij zijn benieuwd of deze slogans opvattingen of idealen
over ontharen naar voren brengen. Het is namelijk bekend dat adverteerders en
marketeers consumenten proberen te beïnvloeden met slogans die een beroep doen
op toekomstige doelen, dromen of wensen. Daarnaast geven ze niet alleen maar
een gebruikswaarde weer, maar in toenemende mate ook een symbolische waarde
waardoor ze ons status verlenen en onze identiteit kunnen vormen.
Met een
semiotische analyse proberen wij een antwoord te krijgen op ons vraagstuk. De
semiologie is een studie van media-inhoud dat zich focust op hoe een betekenis
wordt gegenereerd door de opstelling van tekens. Daarbij is het middel waarmee
gepresenteerd wordt van belang en hetgeen wat gepresenteerd wordt, het concept.
Het middel is in dit geval een slogan, hetgeen wat gepresenteerd wordt bekijken
wij nader. Een belangrijk aspect in de semiologie is dat concepten op
verschillende niveaus betekenis kunnen hebben. Ten eerste de denotatie: de
meest letterlijke betekenis van het concept. Ten tweede de connotatie: een
tweederangs betekenis die wordt verkregen door culturele interpretatie. En tot
slot de mythe of mythologie: dit is een geheel van culturele aannames en
opvattingen die worden versterkt door media.
Wij hebben
de volgende bekende slogans bekeken:
-Gillette razors man: The best a man can get
-Gillette Venus: Reveal the godess in you
-Wilkinson Sword/ Quattro lady razors and blades:
Free your skin
-Schick intuition female razor: Trust your
intuition
Hieronder is
voor elke slogan nagegaan wat deze voor ons betekent en waar deze eventueel
naar verwijst.
1.Gillette – The best a man can get
De letterlijke vertaling: het beste dat een man
kan krijgen. Enerzijds refereert dit naar het scheersysteem waarbij het
scheersysteem geprofileerd wordt naar het beste dat er is, anderzijds kan het
refereren naar het beste scheerresultaat. In de laatste interpretatie ligt de
aandacht op het ideaal van hoe kaal/glad mogelijk. Mannen worden direct
aangesproken en ingespeeld op hun emotie doordat er aangegeven wordt dat als
jij het beste wilt hebben, je dit product moet kopen. De slogan refereert niet
specifiek naar een scheersysteem en zou van toepassing kunnen zijn op allerlei
producten.
2.Gillette Venus – Reveal the godess in you
De letterlijke vertaling is: onthul de godin in
jezelf. Het speelt in op de identiteit en de emotie van de individu aangezien
ieder persoon zich zou willen voelen en zien als een godin. Indirect heeft het
betrekking op het schoonheidsideaal van de vrouw. Op moment dat je dit
scheersysteem niet zou gebruiken, onthul je de godin die in jou zit niet,
waardoor het mooi zijn/het vrouwelijke niet tot uiting komt. Met die gedachte
kan het vrouwen aansporen om te gaan scheren. Het individu wordt direct
aangesproken: jij kan de godin die in jou schuilt onthullen door dit
scheersysteem te gebruiken. De slogan refereert niet specifiek naar een
scheersysteem.
3.Wilkinson Sword/Quattro – Free your skin
De letterlijke vertaling is: bevrijdt je huid. Haar wordt
in dit geval als iets negatief gezien omdat de huid ervan bevrijdt moet worden.
Het geeft dus een schoonheidsideaal weer waarin er geschoren moet worden. De
individu wordt direct aangesproken: jij kan je huid bevrijden door dit
scheersysteem te gebruiken. De slogan refereert nog steeds niet specifiek naar
een scheersysteem, maar al wel meer dan bovenstaande slogans omdat je je huid
niet van veel dingen kan bevrijden naast haar en kleding.
4.Schick intuition – Trust your intuition
De letterlijke vertaling is: vertrouw op je intuïtie. Het
speelt in op het gevoel van de individu. Enerzijds laat het mensen vrij in de
keuzes en dus ook de keuze om te ontharen. Anderzijds kunnen wij ons
voorstellen dat door je omgeving, waar een haarloosheidsnorm heerst, je
onderbuikgevoel wel aangeeft dat je moet scheren. In dat geval spoort deze
slogan een individu dat licht twijfelt al aan om zich wel te ontharen en
daarmee heeft het invloed op ons schoonheidsideaal. Het individu wordt direct
aangesproken: jij moet je intuïtie volgen en kijken wat je ermee doet. De
slogan refereert niet specifiek naar een scheersysteem.
Wat ons
opvalt na vier slogans bekeken te hebben is dat we alle vier de slogans een
betekenis kunnen geven dat gericht is op het schoonheidsideaal van ontharen.
Deze komen naar voren bij de connotatie van tekens. Daarnaast spreken alle
slogans een individu of groep individuen direct aan (veelal op emoties/gevoel) en
kun je uit de slogans niet ophalen dat het specifiek betrekking heeft op een
scheersysteem. Niet voor niets zien we slogans terug als onderdeel van een
reclame. Het beeld in combinatie met de wijze waarop de slogan aan het einde
wordt benoemd zorgt ervoor dat wij die link in ons hoofd blijven houden.
Maar, zoals
wij aan het begin aangaven is de betekenis die jij geeft aan het concept afhankelijk
van cultuur. Daarmee kan onze betekenis anders zijn dan die van jou. Welke
betekenis zou jij aan bovenstaande slogans geven?
Roxy Hunt,
een kapster uit Seattle is vijf jaar geleden gestopt met het scheren van haar
oksels. Ze startte haar eigen website (www.freeyourpits.com)
om aan te tonen dat het scheren van okselhaar een sociaal construct is en dat
persoonlijke keuze belangrijk is. De feministische beweging gaat de strijd aan
met het heersende schoonheidsideaal en laat zien dat het ook anders kan.
De trend zet
zich door en naast het laten staan van okselhaar zijn er ook vrouwen die uit
protest hun okselhaar kleuren. Een bloggster genaamd Destiny Moreno plaatste
een jaar geleden een filmpje van zichzelf met blauwgekleurd okselhaar (http://bit.ly/1itjJ8k). Ze was
klaar met haar geïrriteerde huid van het scheren en de negatieve reacties die
ze kreeg als ze dit niet dagelijks deed. De trend werd snel overgenomen, ook
door beroemdheden zoals Miley Cyrus. Op de foto hieronder is zij te zien met
roze-gekleurd okselhaar.
Miley Cyrus
Ook op
televisie is de trend van okselhaar terug te vinden. Emer O’Toole was te zien
bij het Ierse ochtendprogramma This Morning. Eerst dacht ze dat het normaal was
om haar okselhaar te scheren, want ‘dat hoorde zo’. Toen ze erover begon na te
denken, klonk het eigenlijk niet zo normaal. Uit protest gooide ze tijdens de
uitzending haar armen omhoog waardoor alle kijkers haar lang gegroeide
okselhaar konden bekijken.
Emer O' Toole
Vele andere
protesten zijn te noemen waarbij vrouwen hun okselhaar laten staan om het
‘normaalbeeld’ dat wij nu hebben van haarloze oksels aan te passen.
Zullen
steeds meer vrouwen zich mengen in deze protest-trend? Zal uiteindelijk het
schoonheidsideaal veranderen of is deze te diep geworteld in de denkbeelden van
de samenleving?
Uit
onderzoek blijkt dat de media inspelen op het veranderende beeld van
mannelijkheid en hier misschien zelfs wel aan bijdragen. Onderzoek
van Frank (2014) laat zien dat lichaamsbeharing in tijdschriften wordt
neergezet als iets negatiefs. Ontharing wordt daarentegen neergezet als
belangrijk voor gezondheid en hygiëne en als een vorm van controle in een tijd
van ‘mannelijke crisis’.
Een 'mannelijke crisis'?
Mannen worden steeds meer neergezet als objecten van
een ‘gaze’ (objecten om naar te kijken), de homocultuur heeft steeds meer
invloed en de consumptie van mannelijke schoonheidsproducten neemt toe. Tijdschriften
presenteren lichaamsontharing bij mannen op een aantal manieren. Ten eerste
wordt er in tijdschriften vaak verwezen naar wat vrouwen mooi vinden. Ten tweede
wordt lichaamsbeharing bij mannen vaak neergezet als een medisch probleem waar
een bijpassende medische oplossing voor gezocht moet worden. Ten derde wordt
het beeld geschetst van de man tegen de natuur. Beharing wordt gezien als iets
natuurlijks, iets ongeremds en door te ontharen kan de man weer de controle
terugkrijgen over zijn eigen lichaam. Als laatste worden mannen in
tijdschriften geaccepteerd als trimmers en consumenten binnen een markt die
eerst alleen bedoeld was voor vrouwen of homoseksuelen. Mannen worden uitgedaagd om
‘mannelijk genoeg’ te zijn om al hun lichaamsbeharing te verwijderen.
Dit
onderzoek laat dus zien dat de media, in dit geval tijdschriften, een rol
kunnen spelen bij het beïnvloeden en in stand houden van een beeld van
mannelijkheid en ontharing.
Toch bestaat
er ook protest door mannen tegen het veranderende schoonheidsideaal. In
Brazilië werd een reclame getoond van Gillette waarin een erg behaarde man
zichzelf ging scheren en vervolgens aandacht kreeg van vrouwen. Behaarde mannen
voelden zich echter gediscrimineerd en er ontstond veel protest. De reclame is
hierdoor van de televisie en van het internet gehaald.
Welke andere vormen van media beïnvloeden het idee van wat mannelijkheid is?
~ Annerie, Anouk en Rachèl
Frank, E. (2014). Groomers and
Consumers: The Meaning of Male Body Depilation to a Modern
Masculinity
Body Project. Men and Masculinities, 17(3),
278-298.
Bij de
ontwikkeling van de trend van lichaamsontharing kan er vanuit een historisch
oogpunt worden gekeken naar hoe er in het verleden over lichaamsbeharing bij
mannen en vrouwen werd gedacht.
In mythologische verhalen kan men zien dat
lichaamshaar op symbolische wijze verschillend is gekoppeld aan mannen en
vrouwen. Van oudsher wordt mannelijke beharing gelijk gesteld aan mannelijkheid
en wordt vrouwelijk lichaamshaar in verband gebracht met baldadigheid en de
ontkenning van vrouwelijke seksualiteit. Vandaar dat de voorkeur uitgaat naar een vrouw zonder of met heel weinig lichaamshaar, zoals te zien is bij De Geboorte van Venus.
De Geboorte van Venus
Hoewel enkele benaderingen harige vrouwen erotiseren en zien als aantrekkelijk, krachtig en zeer
geslachtelijk, geldt dat vrouwelijk lichaamshaar in het algemeen met andere
termen in verband wordt gebracht. Namelijk met krankzinnigheid, hekserij en de
duivel. Dit terwijl mannelijk lichaamshaar (vooral gezichtshaar) wordt gelinkt aan
macht, kracht, vruchtbaarheid, leiderschap, lust en mannelijkheid.
Bovenstaand
verband tussen lichaamsbeharing en mannelijkheid is deels biologisch te
verklaren (zie biologische aspecten) doordat haar gaat groeien op het moment
dat mannen geslachtsrijp worden. Maar, dit geldt ook voor vrouwen. Waar komt
dan de associatie vandaan tussen lichaamshaar en in het bijzonder mannelijke
vruchtbaarheid en macht?
Een
evolutionaire verklaring hiervoor suggereert dat de link uit zeer vroege tijden
komt, waarin een harige man er stoerder/angstaanjagender uitzag voor zijn
rivalen en dus hielp dit om seksuele dominantie te verkrijgen. Echter, zo’n
uitleg gaat absoluut niet kritisch om met de huidige sociale normen en
structuren, te lezen bij de sociaal-culturele aspecten.
~ Annerie, Anouk en Rachèl
Toerien, M., Wilkinson, S., 2003,
Gender and body hair: Constructing the feminine woman, Women’s Studies International Forum, Vol. 26, No. 4,
pp. 333 – 344 Fahs,
B., Delgrado, D.A., 2011, The specter of excess: Race, class and gender in
women’s body hair narratives, p. 13-25
Bij de ontwikkeling van de trend van lichaamsontharing is het ook van belang om kort stil te staan bij biologische aspecten van beharing. Ondanks dat we aannemen dat mannen hariger zijn dan vrouwen kan de hoeveelheid haargroei erg
verschillen, afhankelijk van factoren zoals leeftijd, genen en ‘ras’. Dit
weerlegt de gedachte dat alle mannen meer haar hebben dan alle vrouwen. Mannen
en vrouwen hebben verschillende haargroeipatronen en die zijn afhankelijk van
de balans tussen de hormonen testosteron en oestrogeen. Als gevolg hiervan
hebben mannen gemiddeld genomen meer haargroei op het gezicht, de borst, rug,
benen, armen en schaamstreek dan vrouwen.
Een
toegenomen hoeveelheid haargroei kan bij vrouwen een onderliggende aandoening
weergeven, echter is dit niet regelmatig het geval. Slechts 1% van de vrouwen
die een arts bezoekt in verband met haargroei wordt gediagnosticeerd met een
endocriene (afgifte hormonen) stoornis. Echter wordt er geschat dat 20% van de
vrouwen leidt aan een vorm van Polycysteus ovarium syndroom. Dit is een aandoening
waarbij een overmatige hoeveelheid haargroei, een storing in de menstruatie en
obesitas worden gezien in combinatie met vergrote cysteuze eierstokken.
Regelmatiger wordt gezien dat vrouwen genetisch gevoeligere haarzakjes hebben
voor androgeen (eveneens een hormoon), waardoor er meer haargroei plaatsvindt
wanneer het oestrogeen/androgeen evenwicht verschuift. Dit gebeurt in
veranderende processen van het lichaam zoals de puberteit, zwangerschap,
menopauze of stress. Daarnaast neemt bij beide geslachten veel van ons
lichaamshaar af met de leeftijd, maar wordt het gezichtshaar doorgaans meer.
Desalniettemin
heeft haargroei ookfunctioneel nut.
Lichaamsbeharing is dus niet alleen maar verbonden met mannen. Of mensen vinden dat
vrouwen teveel haar hebben is niet alleen biologisch te verklaren, maar vooral ook
door sociale- en culturele aspecten. Lees daarover verder bij de sociaal-culturele aspecten.
~ Annerie, Anouk en Rachèl
Toerien, M., Wilkinson, S., 2003,
Gender and body hair: Constructing the feminine woman, Women’s Studies International Forum, Vol. 26, No. 4,
pp. 333 – 344
"Man changes with the times, and we change with man."
- Gilette
Gilette presenteert zichzelf als een merk dat rekening houdt met de man en zegt in te spelen op de trends die met de tijd veranderen. Zoals je in bovenstaand filmpje kunt zien zijn er al vele trends geweest wat betreft gezichts- en lichaamshaar. Dit suggereert dat de verandering in het gedrag van mannen met betrekking tot ontharing te danken (of te wijten) is aan een verandering in de heersende trend. Wat is hip? Wat is in? Wat we nu mooi vinden, vond men jaren geleden wellicht afgrijselijk.
Trend of keuze? Dat is interessant om over na te denken. We zeggen vaak: 'Doe gewoon waar je je fijn bij voelt'. Toch denken wij dat ontharingsgewoonten niet alleen ontstaan uit een persoonlijke mening over wat je fijn vindt om te doen. Anders zouden alle mannen ineens op een wonderbaarlijke manier dezelfde dingen fijn vinden. Dat lijkt ons zeer onwaarschijnlijk!
Katz en Lazarsfeld, 1955
Hoe verklaren we dan de magische eensgezindheid die er bij velen lijkt te heersen als we het over ontharing hebben? De two-step flow model van Katz en Lazarsfeld laat zien dat er bepaalde ideaalbeelden ontstaan (of geconstrueerd worden) die door de massamedia verspreid worden. De weg van de media naar het individu gaat in zekere zin niet geheel rechtstreeks. Het nieuwe ideaal, of de nieuwe trend, wordt eerst toegepast door bekende figuren die vervolgens ook weer door de media gepresenteerd worden. Zij fungeren als rolmodellen voor de individuen die met zo'n rolmodel in contact zijn gekomen. Na het zien van een rolmodel zal het individu het gepresenteerde ideaal gaan internaliseren en de rolmodellen gaan spiegelen. Uiteraard krijgen wij geen rechtstreekse berichten van sterren die te zien zijn in de media. Echter zijn wel steeds meer sterren online te bereiken, via Social Media. Denk hierbij aan YouTube-sterren. Dat is waar met deze uitleg van het two-step flow model op gedoeld wordt.
Adapteren deze rolmodellen een nieuwe trend of maken zij die? Dat is een punt waarover te discussiëren valt. Achter dit wetenschappelijk model schuilt namelijk de overtuiging dat de hooggeplaatste personen in de maatschappij ook nog een instantie boven zich hebben die bepalen wat de trend is, en dus ook bepalen wat deze rolmodellen als trend gaan verspreiden. Baas boven baas. Zou dat kunnen?
Of introduceren de rolmodellen de nieuwe trends zelf? Zíjn zij de personificatie van het nieuwe ideaal? Één ding is duidelijk. Waarschijnlijk wordt er bij de rolmodellen onderling ook het een en ander afgekeken. Wie de daadwerkelijke trendsetter van de bakkebaard was zullen we dus nooit weten.
Wat zijn de rolmodellen van deze tijd?
~ Annerie, Anouk en Rachèl
Hodkinson, Paul (2011), Media, culture and society. An introduction. Sage.
Bij de
ontwikkeling van de trend van lichaamsontharing zijn er sociaal-culturele aspecten
te benoemen die een rol hebben gespeeld of waarvan gesuggereerd wordt dat zij
een rol hebben gespeeld. Die proberen wij te belichten om daarmee de
ontwikkeling van de trend beter te kunnen begrijpen.
De
ontwikkeling van ontharing begon tegen de tijd dat genderverschillen op andere
gebieden steeds minder werden. In de jaren ’20 kwam het vrouwelijk kiesrecht,
het verlies van beperkende kledingstijlen (nu nadruk borst en taille) en een
verlies van de norm voor vrouwen om discreet in het openbaar te zijn. Dit kan
ervoor hebben gezorgd dat ontharing is ontwikkeld om symbolisch het verschil in
geslacht te onderhouden in een periode dat geslachtsmarkers teniet werden
gedaan.
In de jaren
’30 wordt er een link gelegd tussen ontharing en hygiëne. Destijds was er het
algemene beeld dat beharing vuiler was dan gladheid en dat elke lichaamsopening
vuil is. Aangezien vrouwen een lichaamsopening meer hebben heerste de
overtuiging dat een vrouw vuiler was dan de man. Er wordt gesuggereerd dat de
vrouw zichzelf zou zijn gaan ontharen als gevolg van deze culturele gedachte.
Harpers Bazaar, 1922
De
ontwikkeling van de haarloze norm bij vrouwen kan mogelijk ook worden gevonden
in de voorwaarde dat vrouwen zichzelf minder volwassen mogen zien. Lichaamshaar
is een signaal voor (seksuele) volwassenheid en voor mannelijke kracht. Door te
benadrukken dat vrouwen lichaamshaar moeten verwijderen kan er een
sociaal-culturele vergelijking worden gemaakt met een kind-achtige status dat
passief is en afhankelijk van mannen (een bewering uit de jaren ’80).
Mannen
scheren zich dagelijks en daardoor herinneren zij de familie en zichzelf aan
hun mannelijkheid. Echter, wanneer vrouwen schrijven over verwijdering van
haren heerst er geheimhouding en schaamte. Dit leidt tot de gedachte dat
ongewenst haar beschamend is en het weghalen ervan eveneens. Deze geheimhouding
voorkomt dat zowel mannen als vrouwen de last erkennen van vrouwelijke
schoonheid en de biologische werkelijkheid wordt ermee ontkend (jaren ’80).
Feministen
benadrukken de inspanning die een vrouw moet doen om er aanvaardbaar vrouwelijk
uit te zien. Als vrouwen niet aan de schoonheidsstandaarden voldoen krijgen zij
een schuldgevoel doordat er een vergelijking wordt gemaakt met luiheid en
onaantrekkelijkheid. Dit resulteert in een cyclus van inspanning om de illusie
te behouden dat vrouwelijkheid moeiteloos is (jaren ’80-’90). Om die reden
geven feministen aan dat vrouwen moeten stoppen met de stilte rondom
schoonheid.
commercial Gillette Venus Jennifer Lopez, 2011
Massamedia en marketingcampagnes hebben door de tijd heen bijgedragen aan het ideaalbeeld
van ontharing bij vrouwen doordat zij het modebeeld weerspiegelden,
bijvoorbeeld in de jaren ’20 waarbij er nadruk op kale oksels werd gelegd door
het modebeeld dat meer bloot liet zien en boeken/tijdschriften van de jaren ’40
waarbij er specifiek op kale benen werd gefocust. De haarloosheidsnorm berust
op heteroseksuele voorwaarden waarbij de tem ‘male gaze’ van toepassing is:
vrouwen moeten als lustobject dienen voor de man. Een Gillette Venus commercial
met Jennifer Lopez geeft een indruk van hoe het ideaal van de vrouw in 2011 wordt
neergezet. Een advertentie van scheermesjes van het
Amerikaanse merk Schick uit 2011 beschrijft het volgende:
“A whole weekend away
from your razor”
Hiermee wordt de indruk gegeven dat het normaal is dat iedere vrouw
zich dagelijks of om de paar dagen onthaart.
Shave-Cation, 2011
De verhoogde
toegankelijkheid van pornografie op het internet heeft gezorgd voor de
acceptatie van verwijdering van schaamhaar als norm. Schaamhaar verwijdering
blijkt een belangrijk aspect te zijn van het uiten van seksualiteit en
participatie in seksuele activiteit. Het verwijderen heeft dus ook een belangrijke
psychoseksuele basis.
De redenen
voor ontharing voor vrouwen in de laatste tientallen jaren is dat haarloosheid
wordt gelinkt aan aantrekkelijkheid, vrouwelijkheid, reinheid, voorkeur
man/partner voor seks of seksueel genot en de druk van anderen of naleving van
sociale normen. Indien vrouwen zich niet aan de haarloze norm houden krijgen
zij ervaring met de negatieve gevolgen waarin ze minder seksueel aantrekkelijk,
gezellig, positief, gelukkig en als meer agressief dan vrouwen zonder beharing
worden gevonden.
Zie jij veel terug van deze negatieve gevolgen in het dagelijks leven? Zie jij jezelf als slachtoffer van negatieve gevoelens met betrekking tot lichaamsontharing?
~ Annerie, Anouk en Rachèl
Toerien, M., Wilkinson, S., 2003,
Gender and body hair: Constructing the feminine woman, Women’s Studies International Forum, Vol. 26, No. 4,
pp. 333 – 34 Fahs,
B., Delgrado, D.A., 2011, The specter of excess: Race, class and gender in
women’s body hair narratives, p. 13-25 Braun, V., Tricklebank, G., Clarke, V., 2013, ‘‘It Shouldn’t Stick Out from Your Bikini at the Beach’’: Meaning,
Gender, and the Hairy/Hairless Body, Psychology of
Women Quarterly 37(4) 478-493
Hierboven zie je vijf foto's uit de nieuwe fotoserie 'Natural Beauty' van de Londenaar Ben Hopper. Eind augustus dit jaar is er een interview met C-Head's Magazine over deze spraakmakende fotoserie. Behaarde oksels bij vrouwen lijken vandaag de dag een taboe te zijn. Tijd om deze te doorbreken, zou je bijna kunnen zeggen.
In een interview met Huffington Post laat Hopper blijken dat hij door deze fotoserie niet wil zeggen dat hij graag wil dat alle vrouwen hun okselhaar laten groeien. Hij wil laten zien dat het een mogelijkheid is en dat men het niet direct af zou moeten schrijven. Hij wil mensen graag na laten denken over de schoonheidsidealen van de maatschappij. Zijn opmerking maakte veel los bij velen, wat waarschijnlijk komt door het feit dat het een onderwerp is waar iedereen mee te maken heeft en waar iedereen wel wat van vindt.
Hopper is al begonnen met zijn fotoserie in 2007. Tot 2014 was hij nog niet geheel tevreden met zijn werk en bovendien wachtte hij op een goed moment om 'Natural Beauty' te publiceren. Pas toen Madonna in maart 2014 haar foto op Instagram plaatste van zichzelf met okselhaar besefte hij dat dit het perfecte moment was om 'Natural Beauty' te publiceren. De maand erna verschenen de eerste foto's in Huffington Post.
Schoonheid. Wat is dat nu eigenlijk? Wie bepaalt wat schoonheid is? Waarom vinden wij sommige dingen mooi en andere dingen niet? Dit zijn vragen die in ons opkomen bij het kijken naar deze foto's. Ze zijn stuk voor stuk erg mooi, maar toch geven ze ons een gek gevoel. Een gevoel alsof er iets niet klopt. Wellicht dat dat gevoel weggenomen wordt als de beharing van de foto verdwijnt.
Toch is het gek dat wij dingen die natuurlijk zijn en die wij ook zelf hebben, zoals okselhaar, vreemd zijn gaan vinden door de jaren heen. Apart dat een schoonheidsideaal zo geïnternaliseerd kan zijn zonder dat je het doorhebt. Als je erover nadenkt is het hebben van okselhaar heel erg normaal en is haar eigenlijk helemaal niet vies. Toch komen er vaak negatieve gevoelens bij ons op als wij ernaar kijken.
Welke associaties komen er bij jou op bij okselhaar? Krijg jij een ander gevoel bij okselhaar bij mannen dan bij vrouwen? Denk je dat okselhaar, net als gezichtsbeharing, een trend is of zijn er andere motieven voor het wel of niet ontharen van onze oksels?
"Alles heeft z'n schoonheid alleen ziet niet iedereen dat altijd."
